KIELCE - Cmentarz Stary cz. 4
kwatery 11 do 12

35. Leopold Sarwiński
Cmentarz Stary, kw. 11A.

Na obudowanej mogile ustawiona pionowo granitowa płyta z wyrytym napisem:
BOŻENA MICHALECKA / z d. REINSTEIN / *1924 † 2008 / JERZY MICHALECKI / *1922 † 2006 / ŻOŁNIERZ WRZEŚNIA 1939 / RUCH OPORU ZWZ - AK ZGRUP. "BASZTA" / W KRAKOWIE IV 1940 - I 1945 / HELENA REINSTEIN / *1895 † 1971 / LEOPOLD SARWIŃSKI / *1842 † 1924

   Jakub Leopold Sarwiński urodził się 15 lipca 1842 r. w Tłuchowie k/ Płocka jako syn Wincentego lat 22, który był organistę w miejscowym kościele, oraz jego małżonki,Teodory z Rzeszotarskich, lat 22. Sporządzony akt urodzenia podaje, że świadkami byli Jakub Rzeszotarski, mający lat 20, pozostający w służbie w Świętosławiu oraz Wielmożna Pani Panna Emilia Płachecka, lat 19 mająca.

   Wiemy, że był weteranem powstania 1863 r. Gdy w roku 1916 zawiązywał się w Kielcach Komitet ku uczczeniu Powstania Styczniowego, Leopold Sarwiński należał do inicjatorów tego przedsięwzięcia, co potwierdził podpisując apel do Czcigodnych Weteranów Powstania 1863 roku w Kielcach.

   Należał do grupy weteranów powstania styczniowego 1863 roku, którym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, zgodnie z ustawą z dnia 2 sierpnia 1919 roku, przyznano dożywotnią pensję ze Skarbu Państwa. Po przeprowadzonym postępowaniu weryfikacyjnym, Jakub Leopold Sarwiński, ur. w r. 1842 w Tłuchowie, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dziennik Personalny Nr 10/1921, poz. 1980).

   Nie udało się obecnie ustalić szczegółów udziału Leopolda Sarwińskiego w powstaniu narodowym 1863 roku oraz innych danych biograficznych. Nieco informacji uzyskujemy z odczytu tablicy nagrobnej oraz sąsiadującej mogiły, gdzie pochowano jego dwóch wnuków.
Córka weterana - Maria z Sarwińskich, wyszła za mąż za Wacława Reinsteina, księgowego.
   Mieli oni dwóch synów:
- Jan Marian Reinstein (1893 - 1926), kawaler, pracownik Izby Skarbowej,
   wachmistrz w 11 pułku ułanów, zmarł 1.III.1926 r. w wieku 33 lat;
- Wacław Roman Reinstein (1890 - 1953), urodził się w 9 sierpnia 1890 r. w Kluczkowicach
    (powiat Puławy);uczestnik strajku szkolnego w 1905 r, znany kielecki adwokat.

   Córka adwokata - Bożenna Reinstein (1924 - 2008) wyszła za mąż za Jerzego Michaleckiego, żołnierza września 1939 r., od kwietnia 1940 r. aż do stycznia 1945 r. członka Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej w zgrupowaniu "Baszta" w Krakowie.

   Dołożona na mogile Leopolda Sarwińskiego blaszana tabliczka informuje, że Bożenna Michalecka z d. Reinstein zmarła 21.IV.2008 r.

Uzupełniono w kwietniu 2009 r. korzystając z informacji
Sławomira Sarwińskiego z Płocka, potomka weterana.

góra strony

36. Wojciech Królikowski
Cmentarz Stary, kw. 11B.

   Na ziemnej mogile, wygrodzonej rurkami na kamiennych słupkach, ustawiony krzyż z rurek stalowych. Na krzyżu zamocowana żeliwna tablicą:
Ś. P. / MAŁŻONKOWIE / JÓZEFA KRÓLIKOWSKA / PRZEŻYŁA 82 LATA / ZMARŁA 22 LUTEGO 1922 R. / WOJCIECH KRÓLIKOWSKI / WETERAN z 1863 R. / PRZEŻYŁ 82 LATA / ZMARŁ 22 LUTEGO 1924 R / POKÓJ ICH DUSZOM

   Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Wojciech Królikowski, syn Kazimierza i Anastazji, ur. w r. 1842 w Jakubowie, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 5/1921 poz. 2962).
   Akt zgonu nr 62 spisany w dniu 22 lutego 1924 r. w parafii św,. Wojciecha w Kielcach, podaje: ... dziś zmarł Wojciech Królikowski wdowiec lat osiemdziesiąt dwa mający, syn Kazimierza i Anastazji ...

góra strony

37. Ignacy Siedlecki
Cmentarz Stary, kw. 11B.

Na ścianie betonowego grobowca, obok kamiennego krzyża, umieszczona tablica granitowa z napisem:
† / Ś. P. / ZOFIA SIEDLECKA / IGNACY SIEDLECKI / WETERAN 1863 / MARIA / z SIEDLECKICH / JAKUBCZYKOWA / ZM. 2.VII.1954 / POKÓJ ICH DUSZOM

Ignacy Siedlecki, ur. w r. 1847 w Kielcach, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 5/1922 poz. 3143).
Gazeta Kielecka nr 14 z 18 lutego 1926 r podała informację, że zmarłego weterana 63 roku pożegnała na cmentarzu kompania honorowa i orkiestra 4 p.p. Leg. w Kielcach.

W ostatnim okresie czasu mogiła Siedleckich została przebudowana:
ziemny grób został obudowany kamiennymi płytami.

Mogiła Siedleckich po przebudowie - stan z 2012 r.

góra strony

38. Eugeniusz Górkiewicz
Cmentarz Stary, kw. 12A.

Cztery kamienne słupki połączone rurkami wygradzają obudowaną mogiłę przykrytą płytą kamienną. Na płycie wykuto napis:
Ś. P. / EUGENJUSZ / GÓRKIEWICZ / EMERYT WETERAN 63 R. / ZM. 14 X 1916 R. / PRZEŻYWSZY LAT 72 / POKÓJ JEGO DUSZY

Eugeniusz Górkiewicz (1845 - 14.X.1916), syn Jacentego i Ferdynandy z Długoszów, mąż Leonory z Rybarskich. Weteran powstania styczniowego należał do utworzonego w roku 1916 w Kielcach Komitetu ku uczczeniu Powstania Styczniowego. Jego podpis znajduje się na wystosowanym apelu do Czcigodnych Weteranów Powstania 1863 roku w Kielcach.

góra strony

39. Jan Rutkiewicz
Cmentarz Stary, kw. 12C.

   ;Na kamiennym cokole postawiony kamienny obelisk. Pod znakiem krzyża i dwiema fotografiami zmarłych jest wykuty napis:
TU / Spoczywają / RUTKIEWICZE

   ;Niżej, na kolumnie, po lewej stronie:
JAN / ur. 1844 r. / uczestn. Pows- / tania 1863 r. / W LASACH ŚWIĘ / TOKRZYSKICH / zm. 4/XII 1919 r.

   Obok, po prawej stronie wykuto:
KAROLINA / z JAKUBOW- / SKICH / urodzona 3/II/ 1843 r. / zmarła 16/I/ 1916 r.

   Jeszcze niżej, w postumencie, jest napis:
Wieczne im odpoczywanie.

    W dolnej partii obelisku upamiętniono następne pokolenie Rutkiewiczów:
RUTKIEWICZOWIE / JAN / UR.27 V 1875 / ZM. 27 VII 1950 / JADWIGA / Z BARTOŁDÓW / UR. 17 III 1875 / ZM. 30 VI 1958 / BOJOWNICY / o NIEPODLEGŁOŚĆ / i SOCJALIZM / ZESŁAŃCY SYBIRU

    Jan Rutkiewicz (1844 - 6 XII 1919), syn Jana i Magdaleny, urodził się w Słomnikach. Jak to podaje obecnie 94-letnia Natalia Rutkiewicz, wdowa po wnuku Jana, w rodzinnych przekazach dziadek występował jako powstaniec w świętokrzyskich lasach. A gdy zakończył się czas zbrojnej walki, nie bardzo miał po co wracać do Słomnik, gdzie dom był spalony, a rodzina zmarła wskutek epidemii. Przyjął go w Kielcach krewniak, Jakubowski. Dał mu dach nad głową, a niedługo oddał swą córkę Karolinę. Z tego związku małżeńskiego urodziło się trzech synów:
- Julian, inż. chemik-cukrownik, który później osiadł w Łodzi,
- Stanisław, aptekarz, ojciec 3 synów i 3-ch córek, związany z Kielcami i Chęcinami,
- Jan, który kontynuował tradycje walk o niepodległość, był zagorzałym socjalistą, bardzo aktywny w demonstracjach. I z tego powodu trafił na zsyłkę na Sybir. Z małżeństwa z Jadwigą z Bartołdów, na Sybirze urodził się syn Jan, (późniejszy warszawski lekarz, społecznik). Po powrocie zamieszkał w Warszawie.

   Jan, weteran powstania, został znanym kieleckim rzeźnikiem, był Starszym cechu masarzy. W roku 1916 był w grupie utworzonego w Kielcach Komitetu ku uczczeniu Powstania Styczniowego. Jego podpis znajduje się na wystosowanym apelu do Czcigodnych Weteranów Powstania 1863 roku w Kielcach.

   Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Jan Rutkiewicz, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1921 poz. 1938).

   Dnia 8.XII.1919 r. w kieleckiej katedrze sporządzono akt zgonu nr. 672, w którym zapisano:
... w Kielcach dnia szóstego grudnia ... zmarł Jan Rutkiewicz lat siedemdziesiąt pięć, masarz, syn zmarłych Jana i Magdaleny ... wdowiec po Karolinie z Jakubowskich ...

    Staraniem warszawskiej rodziny Rutkiewiczów, w panteonie powstańców 1863 roku, utworzonym na Cmentarzu Komunalnym POWĄZKI w Warszawie (mur w kw. 13C) umieszczona została żeliwna tabliczka:
† / Ś P / JAN / RUTKIEWICZ / ŻYŁ LAT 75 / ZMARŁ 6 - XII - 1919 / KIELCE

Tabliczka weterana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie oraz zdjęcie
Jana Rutkiewicza i jego małżonki Karoliny z Jakubowskich

Opracowano 4.XI.2006 korzystając z ustnych relacji członków rodziny
Rutkiewiczów zamieszkałych w Warszawie, Łodzi i w Chęcinach.

góra strony

40. ks. Walenty Witkowski
Cmentarz Stary, kw. 12C.

Na zach. ścianie grobowca Witkowskich wmurowana jest tablica marmurowa z mało czytelnym napisem:
† / Ś. P. / KSIĄDZ WALENTY MICHAŁ KAZIMIERZ / DOŁĘGA WITKOWSKI / PRAŁAT DZIEKAN KATEDRY KIELECKIEJ / S^tej T.K. SĘDZIA I EXAMINATOR / PROSYNODALNY DZIEKAN I PROBOSZCZ / JĘDRZEJOWSKI KAWALER ORDERÓW / URODZONY W KRAKOWIE D. 14 LUTEGO 1817 R. / ZMARŁ W JĘDRZEJOWIE D. 24 GRUDNIA 1897 R. / PROSI O ZDROWAŚ MARYA.

   Ks. Walenty Witkowski (14 II 1817 w Krakowie - 21 XII 1898 w Jędrzejowie). Proboszcz parafii w Jędrzejowie, profesor i dziekan seminarium w Kielcach.

   Organizował manifestacje patriotyczno-religijne, stawiał krzyże za poległych powstańców pod Jędrzejowem. Był aresztowany i więziony. Władze carskie tak charakteryzowały proboszcza w piśmie z 1866 r.:
... Polak czystej krwi, wróg dla państwa.

   Epitafium Ks. Witkowskiego znajduje się w kościele Trójcy Św. w Kielcach oraz obok ołtarza św. Anny w kościele parafialnym w Jędrzejowie.

Ruina grobowca Witkowskich, u podnóża - tablica ks. W. Witkowskiego.
Stan z 2012 r.
góra strony

41. Antoni i Jan Antoni Andrzejowscy
Cmentarz Stary, kw. 12D.

  Grobowiec ziemny w wejściem wykonanym z płyt kamiennych. Na ścianie wejściowej, po lewej stronie, mało czytelna tablica marmurowowa zawierająca wyodrębnione części:
D. O. M. / Ś. P. ANTONI ANDRZEJOWSKI / DR MEDYCYNY / LEKARZ MIASTA KIELC / ur. 1807 r. w Krakowie, zm. 9 Sierpnia 1883 r. / w Kielcach

ś. p. Aleksandra z WYSOCKICH / ANDRZEJOWSKA / ur. 1816 r. w Krakowie. Zm. 9 Marca 1890 r. w Kielcach

ś. p. / JAN ANTONI ANDRZEJOWSKI / LEKARZ POWIATU KIELECKIEGO / ur. 1839 w Miedzianej-górze, zm. 16 Października 1887 r. w Kielcach

Ś. P. ANTONI LUDWIK JÓZEFAT / ANDRZEJOWSKI / ur. 29 Kwietnia 1893 r. / zm. 1 Marca 1894 r. w Kielcach

   Grobowiec jest miejscem spoczynku znanej kieleckiej rodziny lekarzy.

   Antoni Andrzejowski (13 IX 1807 - 9 VIII 1883), absolwent Wydziału Medycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Po ukończeniu kursów lekarskich w Krakowie w roku 1828, udał się do Warszawy, dla potwierdzenia egaminów lekarskich i szukać chleba w Królestwie Polskim. W okresie zdawania egzaminów lekarskich nastapiły wydarzenia z 29 listopada 1830 roku. Antoni znalazł się jako lekarz w wojsku polskim. Ranny w boju pod Ostrołęką, trafił do szpitala w Warszawie, w którym, po wyzdrowieniu, pracował jako lekarz do końca powstania. Za wykazane męstwo w walce został odznaczony orderem Virtuti Militari.
   Udało mu się uzyskać patent lekarski i podjął pracę we Włodawie. Od roku 1833 uzyskał posadę lekarza górniczego w Miedzianej Górze, gdzie urządził szpital na 12 łóżek. Wprowadził metodę leczenia homeopatycznego. Od roku 1844, na własną prośbę, uwolnił się od ze służby górniczej, przenióśł się do Kielc, kupił dom przy ul. Wesołej nr. 224 i objął funkcję lekarza powiatu kieleckiego. Od 1862 r. jest członkiem rady miejskiej w Kielcach.

   W okresie powstania styczniowego przenosi rannych powstańców z więzienia do szpitala, wyjednywał uwolnienie przed zsyłką na Sybir. W razie potrzeby udaje się do powstańczych obozów, aby udzielić niezbędnej pomocy - np. jeździ do rannego ppłk. Rębajły.

   Jego syn, Konrad, za wiedzą i przyzwoleniem ojca, jest dowódcą powstańczego oddziału kawalerii. Młodszy syn - Lucjan (1842 - 1912), który w okresie powstania chodził do 6 klasy kieleckiego gimnazjum, był dla Konrada stałym informatorem o ruchach wojsk rosyjskich. Prawdopodobnie udział w powstaniu ma również starszy syn Antoniego Andrzejowskiego - Jan Antoni.

   Jeszcze w roku 1851 poznał się Antoni w Zurichu z Andrzejem Towiańskim. Idee głoszone przez Towiańskiego, stały się bliskie Andrzejowskiemu, już do końca życia został ich wyznawcą. Z tego powodu miał kłopoty z kieleckim duchowieństwem. I pomimo bardzo dobrych układów z Czengierym, właśnie z powodu głoszenia "Sprawy Bożej" Antoni Andrzejowski został aresztowany w marcu 1865 roku i przewieziony na Pawiak w Warszawie. Po przesłuchaniach i przeprowadzonym śledztwie został zwolniony do domu. Jak przedstawiła to w "Życiorysie" jego żona Aleksandra, aresztowanie i przesłuchania ciężko odchorował.
   W roku 1867 został lekarzem miasta Kielc, a jego dotychczasowe stanowisko lekarza powiatu kieleckiego zajął jego syn Jan Antoni. W r. 1878, po pięćdziesięciu latach praktyki lekarskiej, usunął się od wszelkich zajęć fachowych.
   Jego pogrzeb w roku 1883 roku stał się wielką manifestację patriotyczną w mieście Kielce.

   Jan Antoni Andrzejowski (1839 - 16 X 1897), syn Antoniego, prawdopodobnie bezpośrednio uczestniczył w powstaniu. Urodził się w r. 1839 w Miedzianej Górze, studiował medycynę w Szkole Głównej w Warszawie. Nie jest znana działalność Jana Antoniego w okresie powstania. Do lipca 1863 roku miał przebywać ciężko chory w Kielcach, później wyjechał do Krakowa.
   W dokumentach AP Kielce (zesp. 21, sygn. 36) zachowało się wyjaśnienie dr. Antoniego Andrzejowskiego złożone władzom rosyjskim:
. .. syn mój Antoni po skończeniu czterech lat nauk Wydziału Lekarskiego w Szkole Głównej w Warszawie, uległ wypadkowemu stłuczeniu stawu nogi prawej, a będąc skrofulicznym dostał pruchnienia kości stawu, przez rok przeleżał u mnie w domu ciężko chory. Po zagojeniu nogi wyniszczałego chorobą wysłałem za pasportem na sześć miesięcy otrzymanym w miesiącu lipcu 1863 roku do Krakowa dla poradzenia się jeszcze profesora Doktora Dietla, co by dalej jeszcze czynić ażeby choroba nie odnawiała się.
Gdy atoli wyleczona w stawie nogi choroba skrofuliczna przy wskazanej kuracji odnowiła się w jesieni 1863 r. w twarzy, nie mógł on już wracać dla pory zimnej do domu, lecz pozostał w klinice w Krakowie jak to udowodniłem świadectwem Dyrektora Kliniki w Krakowie profesora Dietla, dołączonym przy prośbie mojej z 16/28 Lutego r.b. do Jaśnie W^go Generał - policmajstra w Królestwie jeszcze na sześć dla syna mego Antoniego paszportu. ...
   Wyjaśnienie było przyjęte przez władze - w roku 1867 wrócił do Kielc i podjął praktykę lekarską. Zeszpecony nos mógłby sugerować, że powstało to jednak na polu walki. Później objął po ojcu stanowisko lekarza powiatu kieleckiego. Zmarł dnia 16 października 1887 r. w Kielcach.

   W licznym gronie dzieci Antoniego Andrzejowskiego (14 dzieci, z których pięcioro zmarło w latach dziecięcych) związki z powstaniem styczniowym miały również jego trzy córki:

- Adela z Andrzejowskich Różycka (1844 - 1908) została żoną Edmunda, generała Wojsk Polskich w r. 1863, którego ojciec Karol Różycki był pułkownikiem jazdy wołyńskiej w r. 183, po powstaniu przebywali w Paryżu, zamieszkali później w Krakowie;

- Cecylia z Andrzejowskich Buttnerowa (1848 - 1934) była żoną Ignacego, powstańca z 1863 roku, urzędnika Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie;

- Maria z Andrzejowskich Lipska (1856 - 1932), najmłodsza z dzieci, została żoną Gabriela, powstańca 1863 roku, rolnika. Mieszkali w pobliżu Kielc, później zostali zmuszeni do przeniesienia się do Galicji, zamieszkali w Bochni.

W Roczniku Biblioteki PAN w Krakowie (rok IX, 1963, s. 225 - 244) w opracowaniu H. Lipskiej, opublikowane zostały biograficzne wspomnienia Aleksandry Andrzejowskiej, wdowy po Antonim.

Dr Antoni Andrzejowski (po lewej) i jego syn dr Jan Antoni Andrzejowski.
Zdjęcia ze zbiorów rodzinnych udostępnił Zbigniew Jan Andrzejowski z Krakowa,
praprawnuk Antoniego, prawnuk Jana Antoniego Andrzejowskiego.

góra strony

42. Józef Niedziński
Cmentarz Stary, kw. 12D.

Ziemny grobowiec Andrzejowskich stanowi również miejsce spoczynku Józefa Niedzińskiego. Na ścianie wejściowej, po prawej stronie stronie, mało czytelna tablica marmurowa zawierająca napis:
D. O. M. / Ś. P. JÓZEF NIEDZIŃSKI / UR. 8 GRUDNIA 1821 R. ZM. 17 WRZEŚNIA 1901 R. / W KIELCACH

   Józef Niedziński (Nidziński) (1821 - 1901) - emigrant z Kongresówki podczas pobytu we Francji poznał Aleksandra Towiańskiego i stał się jego gorliwym wyznawcą. Uczestniczy w powstaniu styczniowym 1863 roku.
   Za udział w powstaniu został zesłany na Sybir do Usoli a następnie do Irkucka. Tam za współtowarzyszy niedoli miał m.in. Jakuba Gieysztora, Wacława Nowakowskiego i Józefa Kalinowskiego.
   Po powrocie z zesłania uzyskał posadę urzędnika cukrowni w Szreniawie k/ Proszowic. Ożenił się w Kielcach z Marią Dzwonkowską. Zachowywał wierność zasadom towianizmu, stąd łaczyły go serdeczne stosunki z rodziną Andrzejowskich, która również wyznawała idee "Sprawy Bożej".
   Po przejściu na emeryturę Niedzińscy przenieśli się do Kielc. Zmarł w Kielcach 17 września 1901 r. i został pochowany na Cmentarzu Starym w grobowcu Andrzejowskich.

Józef Niedziński wraz ze swą żoną Walentyną z Dzwonkowich Niedzińską.
Zdjęcia ze zbiorów rodzinnych udostępnił Zbigniew Jan Andrzejowski z Krakowa,
praprawnuk Antoniego, prawnuk Jana Antoniego Andrzejowskiego.

góra strony

43. Franciszek Ksawery Gawroński
Cmentarz Stary, kw. 12E.

Naprzeciw grobowca Andrzejowskich, po drugiej stronie alejki, znajduje się mogiła lekarza Franciszka Ksawerego Gawrońskiego. Wcześniej wygrodzona była stalowymi rurkami na kamiennych słupkach. Na ziemnej mogile znajduje się kamienny pomnik nagrobny w kształcie sarkofagu, który zwieńczono stylizowanym krzyżem. Wskutek postępującej erozji, obecnie z trudem można odczytać napis:
D. O. M. / ś. p. / KSAWERY GAWROŃSKI DOKTOR MEDYCYNY / Ur. w Krakowie 1832 r. / zm. w Kielcach d. 16 Kwietnia 1890 r. / BŁOGOSŁAWIENI KTÓRZY W PANU UMIERAJĄ.
(na zdjęciu napis został komputerowo wzmocniony).

Z drugiej strony sarkofagu wyryty jest napis:
Wierny syn Kościoła. / Bogu służył z gorącą wiarą. / Wzorem był obywatela kraju. / Rodzinę miłował całem sercem. / Pozostała żona i synowie / proszą za zmarłym o modlitwę. //

   Franciszek Ksawery Gawroński (1832 - 1890) pochodził z Krakowa. W roku 1856 ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Zamieszkał w Pińczowie, gdzie powierzono mu obowiązki lekarza powiatowego. W okresie powstania styczniowego 1863 roku jest organizatorem szpitala, w którym leczono wielu powstańców, zwłaszcza po krwawych zmaganiach na Grochowiskach. Uczestnik tych walk, Walery Sokalski, któremu właśnie podczas tej bitwy w dniu 18 marca 1863 roku kula zgruchotała kolano i konieczna była amputacja nogi w lazarecie w Busku, w liście do swego ojca wspomina udział doktora Gawrońskiego:
   ... nazajutrz zjechali się doktorzy: z Pińczowa Dr. Gawroński i ze Stobnicy Dr. Sulicki (dawniej służył w wojsku rosyjskim jako lekarz) i Dr. Hassman. Na konsylium osądzili, że amputacja być musi, więc zaraz po obiedzie operowali mnie. Dr. Sulicki i Gawroński odcinali i żyły zawiązywali. Dr. Hassman trzymał nogę i arterie, a dr. Dymnicki usypiał mnie i ciągle na puls uważał, bo bali się bym na wieki nie zasnął. ...
   Operacja zakończyłą się sukcesem, a z pomocą cywilnej organizacji narodowej pacjent już w maju 1863 r. znalazł się w Krakowie.

   Takich zdarzeń miał dr. Gawroński wiele. Nie tylko leczył powstańców, ale ułatwiał im ucieczki ze szpitala, chroniąc ich przed rosyjskim więzieniem i zesłaniem.
    Miał duże osiągnięcia w zwalczaniu epidemii cholery, jaka grasowała w roku 1873 na terenie powiatu pińczowskiego. Później przez cztery lata pracuje w szpitalu w Miechowie, aby następnie osiąść w Kielcach, gdzie objął obowiązki lekarza kolejowego. Wskutek zarażenia się różą, zmarł w Kielcach dnia 16 kwietnia 1890 r. Został pochowany na Cmentarzu Starym. Pozostawił żonę oraz synów.

   Jak podaje Z. Sabat (Pamiątki powstania styczniowego ...) przez wiele lat w kruchcie kościoła św. Wojciecha znajdowała się tablica upamiętniająca dr. Franciszka Gawrońskiego. Epitafium zawierało fotografię zmarłego oraz napis:
Ś. P. / FRANCISZEK KSAWERY GAWROŃSKI / DOKTOR MEDYCYNY / NAUKĄ I PRACĄ JEDNAŁ SERCA LUDZI / ŻYŁ LAT 58 / ZMARŁ W KIELCACH DN. 16 KWIETNIA 1890 R. / POKÓJ WIEKUISTY RACZ MU DAĆ PANIE
   Podczas prac remontowych w latach 80-tych XX w. tablica została usunięta z kruchty.

wprowadzono w maju 2010 r.

góra strony

44. Piotr Arkadiusz Płoski
Cmentarz Stary, kw. 12E.

Grobowiec ziemny obmurowany, czoło wykonane z płyt kamiennych. Po lewej stronie drzwi wejściowych, marmurowa płyta z napisem:
† / Ś. P. / ARKADIUSZ PŁOSKI / MGR PRAW / POWSTANIEC 1863 ROKU UCZESTNIK WALK / W PŁOCKU, POD IGNACEWEM I KLECZEWEM / ADWOKAT, REDAKTOR I WYDAWCA / "GAZETY KIELECKIEJ" W LATACH 1874-5 / SĘDZIA SĄDU OKRĘGOWEGO W KIELCACH / ŻYŁ LAT 77. ZMARŁ 29.XII.1922 r.

   Piotr Arkadiusz Płoski (5.12.1845 - 28.12.1922) urodził się na Kujawach w rodzinie szlacheckiej o tradycjach walk patriotycznych. Jego jciec, Józef Konstanty, brał udział w walkach o niepodległość Polski w latach 1830 - 31 pod Stoczkiem, Kurowem, Warszawą.
   Gdy przyszedł czas powstania styczniowego, Piotr Arkadiusz był uczniem ostatniej klasy gimnazjum w Płocku. Jest w grupie spiskowców i przystępuje do czynnej walki. Jak to przedstawił później we wspomnieniach "Noc styczniowa 63 r." (obszerne fragmenty wydrukowano w Ziemi Kieleckiej, nr. 3 do 26 z 1917 r.):
... Dnia 22 stycznia ... powiadomiono nas, że Komitet Centralny wezwał naród do broni i wydano rozkaz stawienia się wieczorem, z bronią, w zamku pobliskiem, ówczesnym Trybunale Cywilnym ...
... około godziny 8-ej zebrało się nas spiskowców mniej więcej dwustu, przeważnie starszych uczniów, niższych urzedników, rzemieślników, uzbrojonych w toporki i nieco strzelb myśliwskich. Na dany sygnał wypadliśmy na ulicę i w kilka sekund znaleźliśmy się o 30 - 40 kroków przed odwachem. Wystąpiła kolumna piechoty carskiej. Sypneliśmy gorączkowo, bezładnie ołowiem, pierwszy padł dobosz, nieprzyjaciel odpowiedział ogniem rotowym. Zdążyliśmy jeszcze raz nabić dwururki i wypalić - licznie nadciągające zewsząd zaalarmowane oddziały carskie zmusiły nas do zaprzestania walki i do odwrotu. ...

   Po tej nieudanej próbie opanowania Płocka przez Zygmunta Padlewskiego, został Piotr Arkadiusz aresztowany i osadzony w twierdzy w Modlinie. Dzięki zabiegom rodziny, udało się młodego powstańca uwolnić, ale poszedł dalej zbrojnie walczyć w oddziale płk. Oborskiego, w wojsku gen. Edmunda Taczanowskiego. Brał udział w bitwach pod Kleczewem i pod Ignacewem. Po załamaniu się walk na Kujawach, powraca do gimnazjum w Płocku, które zdążył jeszcze ukończyć z wyróżnieniem (!) - i od jesieni 1863 r. podejmuje studia w Warszawie.

   Po ukończonych studiach prawniczych, od roku 1872 osiadł na stałe w Kielcach. Krótko był redaktorem i wydawcą "Gazety Kieleckiej", później jest adwokatem i sędzią Sądu Okręgowego. Uczestniczy w życiu społecznym i politycznym Kielc. Był m.in. założycielem i wieloletnim prezesem Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania. Jest działaczem Polskiej Organizacji Wojskowej, jest współorganizatorem środowiska weteranów 1863 roku w Kielcach. Wygłasza odczyty na rocznicowych spotkaniach, jest współorganizatorem Komitetu ku uczczeniu Powstania Styczniowego w Kielcach.

   Należał do grupy weteranów powstania styczniowego 1863 roku, którym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, zgodnie z ustawą z dnia 2 sierpnia 1919 roku, przyznano dożywotnią pensję ze Skarbu Państwa. Arkadiusz Płoski, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1921, poz. 1771).
   Akt zgonu nr 367 spisany 29 grudnia 1922 roku w parafii św. Wojciecha, podawał, że ... wczoraj o godzinie 1 wieczór zmarł Piotr Arkadjusz Płoski lat siedemdziesiąt siedem, Sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach, syn Józefa i Aleksandry, pozostała żona Stefania z Tymienieckich ...
W Gazecie Kieleckiej, w nr. 60 zawarta jest informacja, że po nabożeństwie w kościele św. Wojciecha, zwłoki odprowadzono na Cmentarz Stary w Kielcach.

   Prawnuk powstańca Piotra Arkadiusza - Michał Płoski, w wydanej obecnie wspomnieniowej książce "Suche liście", opowiada o zachowanych w rodzinie żywych tradycjach patriotycznych, gdzie poczesne miejsce zajmuje powstaniec 63 roku. Z pietyzmem przechowywane są pamiątki z 1863 roku - powstańcza rogatywka oraz książka - nagroda Piotra po egzaminie maturalnym.

   Dzięki uprzejmości rodziny, można przedstawić tu niepublikowaną wcześniej fotografię Piotra Arkadiusza z okresu powstania styczniowego.

   Obszerny biogram "Piotr Arkadiusz Płoski (1845 - 1922) - prawnik i dziennikarz, redaktor >Gazety Kieleckiej<" przedstawił C. Erber (Studia Kieleckie).

góra strony

x. Wojciech Biechoński
Cmentarz Stary, kw. 12E.

   Do muru, rozdzielającego Cmentarz Stary i Ewangelicki, przylega grobowiec rodziny Glixellich. Na czole grobowca postawiona jest płyta z czerwonego piaskowca. Po prawej stronie, od wykutego krzyża, znajduje się napis:
LEONTYNA GLIXELLI † 1920 R. / WOJCIECH BIECHOŃSKI † 1921. / Ś.P. STANISŁAW GLIXELLI / PROFESOR UNIWERSYTETU / W POZNANIU / ZM. DN. 30.III.1952 R.

2006.07.16 - zmiana

   Dotychczas przyjmowało się, że na Cmentarzu Starym w Kielcach, w grobowcu Glixellich, znajduje się symboliczna mogiła Wojciecha Biechońskiego - organizatora i uczestnika powstania 1863 roku, członka Rządu Narodowego. Natomiast umieszczony na grobowcu rok zgonu - "1921" jest tylko wynikiem pomyłki.

   W świetle najnowszych moich ustaleń wynika, że w dniu 10 lutego 1921 r. w Kielcach, do grobowca Glixellich na Cmentarzu Starym został pochowany Wojciech Biechoński. Potwierdzenie znajdujemy w Gazecie Kieleckiej nr 20 z 20 lutego 1921 roku, gdzie zamieszczono podziękowanie rodziny wszystkim, ... którzy oddali ostatnią posługę w dniu 10.II.1921 synowi i bratu naszemu Wojciechowi Biechońskiemu.

   Tylko dotyczyło to zupełnie innej osoby. Wywodzący się z Kielc weteran 1863 roku, Wojciech Biechoński, w tym czasie mieszkał i aktywnie działał publicznie we Lwowie. Żył jeszcze przez 4 lata - zmarł we Lwowie w dniu 31 grudnia 1926 r.

   Nie udało się ustalić, czy zachodziły związki rodzinne pomiędzy tymi dwoma imiennikami.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 5-01-2015 , 01:06