MIRZEC

Uzupełniono 27.X.2013 r.

1. Dwór Prendowskich w Mircu

Modrzewiowy dwór Prendowskich w Mircu stanowił ważny ośrodek działalności organizacyjnej w okresie powstania styczniowego w woj. sandomierskim. Spotykali się tu m.in. M. Langiewicz, ks. K. Kotkowski, W. Tomczyński i inni organizatorzy i przywódcy powstania.
Po upadku powstania, już po powrocie Prendowskich z zesłania w Kangurze, odwiedza ich bp Stanisław Juszyński. Pisze o tym Jadwiga Prendowska (Moje wspomnienia):
... Gdy w jakiś rok po powrocie do kraju biskup Juszyński zwiedzał kościół w Mircu i był u nas na herbacie wraz z otoczeniem kanoników i prałatów, naczelnik straży ziemskiej powiatowej Nowicki, gdy mu jego podkomendni raportowali o tak ważnym fakcie, wcale im wierzyć nie chciał, twierdząc, iż niemożliwościa jest, aby biskup mógł znajdować się w domu zostających pod dozorem policyjnym. ...

Małżonkowie Jadwiga i Józef Prendowscy.

Jadwiga Prendowska (1832 - 1915), żona Józefa, była córką Kajetana Woyciechowskiego z Łomna, kapitana wojsk Napoleona a później w powstaniu listopadowym awansowanego do stopnia pułkownika.
   Jadwiga uczestniczyła w patriotycznych manifestacjach przedpowstaniowych - była obserwatorem manifestacji warszawskich, aktywnie działa przy manifestacjach w Busku i Solcu.
   W okresie powstania styczniowego występowała jako kurier Rządu Narodowego, wysyłana była przez gen. M. Langiewicza w specjalnych misjach do innych dowódców oddziałów oraz do Galicji. Była również organizatorem pomocy dla osób poszkodowanych w okresie powstania, o czym pisze w Moich wspomnieniach:
Miałam też osobną nominację na opiekunkę rannych i chorych w województwie, tak jak za Langiewicza. Ja naznaczałam opiekunki powiatowe tam, gdzie się tego okazała potrzeba, okolicznym obywatelkom posyłałam rozporządzenia, aby dostawiały żywność, bieliznę i co potrzeba.
   Z końcem sierpnia 1863 r. zostaje aresztowana, jest więźniem warszawskiej Cytadeli. Oboje z mężem byli na zesłaniu u podnóża Uralu. Po powrocie z zesłania, wraz z mężem mieszka w Mircu. Po jego śmierci przenosi się do Radomia, życie kończy w Czyżowie (zob. hasło - Czyżów).

Józef Prendowski (1828 - 1872), dzierżawca majątku rządowego Mirzec, był członkiem - korespondentem Towarzystwa Rolniczego w okręgu soleckim (1860) oraz mężem zaufania na tym terenie (1861).
   Od początku angażuje się w sprawy powstania, przyjmuje u siebie przywódców powstania, organizuje pomoc dla powstańczych oddziałów. Od maja 1863 r. pełni obowiązki komisarza woj. sandomierskiego - do czerwca 1863, kiedy to został aresztowany. Siedział 5 miesięcy w więzieniu w Radomiu. Został zwolniony za kaucją, ale pojechał dobrowolnie za żoną na zesłanie do Kunguru na Uralu, skąd w marcu 1866, po ułaskawieniu żony, wrócił wraz z nią do kraju.
   Zmarł w Mircu 24 października 1872 r. Pochowany został na miejscowym cmentarzu.

Jan Prendowski (1839 w Mirowie - 1905), brat Józefa, dzierżawca majątku Szydłówek k/ Szydłowca. Czynny w organizacji spiskowej, w powstaniu walczył już od nocnego ataku na Szydłowiec. Był pod rozkazami M. Langiewicza, D. Czachowskiego a następnie J. Hauke Bosaka. Przeszedł drogę awansu wojskowego od stopnia szeregowca do rotmistrza, dowódcy kawalerii.
   Brał udział w bitwach o Szydłowiec, pod Wąchockiem, Rybnicą, Opatowem, Bodzechowem.
   Trzykrotnie ranny, wyjechał za granicę. Powrócił do kraju w roku 1866, został aresztowany i osadzony w Cytadeli. Jak cytuje H. Cederbaum (Wyroki Audytoriatu ...), zważywszy na dobrowolny powrót z zagranicy sąd łaskawie potraktował Jana Prendowskiego - został pozbawiony wszystkich praw stanu i skazany na zesłanie do robót ciężkich w twierdzach syberyjskich na lat 10. Zatwierdzając w dniu 21.II/ 5.III.1866 r. wyrok Audytoriatu, hr. Berg okazał jeszcze większą łaskawość i nakazał zesłać Prendowskiego na osiedlenia na Syberii.
Po 5-ciu latach powrócił z zesłania, ale przeniósł się do Galicji.

   Wyhaftowany przez Jadwigę sztandar powiewał 14 września 1861 r. na wieży klasztoru na Świętym Krzyżu, sztandar ten towarzyszył w bojach D. Czachowskiemu. Następnie znajdował się w muzeum w Rapperswilu.

   W Moich wspomnieniach przedstawia Jadwiga Prendowska, jak w okresie powstania wyglądało jej życie w Mircu - ... ale wypoczynku nie znalazłam. Nieustannie przybywali kurierzy, interesanci. W lasach iłżeckich spora gromadka powstańców się zebrała, nie mieli co jeść, nie mieli dowódcy. Przyjeżdża do mnie jakiś młody człowiek, trzeba im dostarczyć co potrzeba. ...
   Przywiozłam ze Skalbmierza przepysznie wyhaftowanego Orła na atłasie amarantowym ... zgodzili się ofiarować na sztandar do oddziału Langiewicza, trzeba było umieścić przepiękną robotę na odpowiednim materiale, robiłam to pilnie, załatwiając rozliczne interesa. ...

   Gdy po pierwszym okresie walki pod rozkazami Langiewicza, znaleźli się w Krakowie: ... Zaraz po Wielkiej Nocy przyjechał z Warszawy Stefan Bobrowski, przywiózł mojemu mężowi imienną nominację Rządu Narodowego na komisarza wojskowego województwa sandomierskiego ...
   Mój mąż tułał się po okolicy, często wpadał do domu na parę godzin, a w ślad za nim zjeżdżali się interesanci, kurierzy bez liczby ...

Dwór Prendowskich po przeprowadzonym obecnie remoncie.

Po aresztowaniach Prendowskich, rząd rosyjski majątek Mirzec nadał dla gen. mjr. Eggera. Nowy właściciel ok. 1880 roku wyburzył wcześniejszy dwór polski, a na jego fundamentach wystawił dworek modrzewiowy w stylu alpejskim, który przetrwał do dni dzisiejszych. Po roku 1945 mieścił się tu Państwowy Dom Dziecka. Od kilku lat dwór posiada prywatnego właściciela, którył przeprowadził generalny remont obiektu. Po zakończonych pracach, pod nazwą: "Modrzewiowy Dworek" obiekt oferuje obecnie organizację bankietów, wesel oraz szkoleń.

góra strony

2. Tablica Prendowskich

W nawie głównej kościoła parafialnego, w roku 1998, została umieszczona pamiątkowa tablica:

PAMIĘCI /
JADWIGI I JÓZEFA /
PRENDOWSKICH / BOHATERÓW /
POWSTANIA 1863 r. /
RODACY /
Mirzec 25 stycznia 1998 r.

Dnia 25 stycznia 1998 roku, podczas uroczystej mszy św., nastąpiło odsłonięcie i poświęcenie tablicy.

W uroczystościach brała udział prawnuczka Jadwigi i Józefa Prendowskich - Krystyna Prendowska, profesor literatury na Uniwersytecie w Nowym Jorku.

góra strony

3. Krzyż z roku 1861

Krzyż z r. 1861 przy kościele parafialnym

Jadwiga Prendowska (Moje wspomnienia, str. 38) opisując wydarzenia z okresu przedpowstaniowego w Mircu, wspomina o kopcu i krzyżu:
... Po powrocie do domu znów sypaliśmy kopiec i stawiali krzyż na wzgórzu przed bramą prowadzącą na smentarz kościelny. Kuzynka Ambrozja swoimi alabastrowymi rączkami ... nosiła ziemię i kamienie. Moje maleńkie dzieci też pomagały, a gromada ludu tak ochoczo się uwijała, że w parę godzin robota była dobrze i składnie ukończona. ...
Wprawdzie kopczyk, który miał upamiętniać ofiary demonstracji w Warszawie, sypany m.in. przez trójkę dzieci Jadwigi (Helena, Wiktoria i Stanisław), niedługo został zniszczony przez zaborcę, ale pozostał do dni dzisiejszych, wzniesiony wówczas drewniany krzyż.

Wyrzeźbione napisy na pionowym słupie krzyża.

Przy ogrodzeniu placu kościelnego, na wprost głównego wejścia do kościoła, stoi drewniany krzyż, który podlegał renowacji. Jak podaje L. Żmijewski ([w:] W kręgu Prendowskich z Mirca, pod red. A. Dąbrowskiego), wymienione było ramię poziome. Na dolnej części pionowego słupa, obok nieczytelnych napisów dotyczących fundacji i intencji wystawienia krzyża, wyryty jest czytelny rok jego postawienia: R. P. / 1861 oraz podano rok renowacji krzyża: 1977 .

Krzyż z r. 1861 przy kościele parafialnym
Wprowadzono 2.XII.2013 r.

góra strony

4. Szkoła im. Jadwigi i Józefa Prendowskiego

   W styczniu 2005 r. Gimnazjum w Mircu otrzymało imię Jadwigi i Józefa Prendowskich.

   W holu szkolnym, na I piętrze, pod dużym napisem:
JADWIGA I JÓZEF PRENDOWSCY / PATRONAMI / NASZEJ SZKOŁY
została wmurowana marmurowa tablica, na której wyryto:
PATRONOM GIMNZAJUM / BOHATEROM POWSTANIA STYCZNIOWEGO / JADWIDZE PRENDOWSKIEJ / 1832 - 1915 / JÓZEFOWI PRENDOWSKIEMU / 1828 - 1872 / W HOŁDZIE SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA / MIRZEC   30.01.2005

   Obok umieszczono portrety i biogram patronów szkoły oraz stylizowany sztandar powstańczy, wzorowany na opisie sztandaru wykonanego przez Jadwigę Prendowską.

   Dyrektor szkoły mgr Marian Pietrkiewicz z dumą pokazuje również sztandar szkoły, na którym, obok wyhaftowanego napisu:
GIMNAZJUM PUBLICZNE / im. Jadwigi i Józefa Prendowskich / w MIRCU    2004
znajdują się symbole związane z okresem powstania styczniowego: na tle korony cierniowej umieszczono dwie skrzyżowane spisy oraz krzyż z datą 1863.

   Uroczystość nadania imienia odbyła się w dniu 30.01.2005 r. i została połączona z oddaniem do użytku sali gimnastycznej wybudowanej dla potrzeb Gimnazjum.

Hol w Gimnazjum im. Prendowskich w Mircu

góra strony

5. Nagrobek Józefa Prendowskiego

   Na cmentarzu parafialnym (od bramy aleją na wprost 100 m i w prawo 30 m) znajduje się nagrobek Józefa Prendowskiego. Na murowanej mogile, na kamiennej płycie postawiony kamienny nagrobek zwieńczony krzyżem.

   Napis na płaszczyźnie frontowej nagrobka:
D. O. M. / Ś.P. / JÓZEF / PRENDOWSKI / OBYWATEL ZIEMSKI / ŻYŁ LAT 43 / ZMARŁ W MIRCU / 24 PAŹDZIERNIKA / 1872 ROKU

   Niżej, w podstawie cokołu, wyryto:
WZNOSI RODZINA / SPOKÓJ WIECZNY RACZ MU DAĆ PANIE

   Poniżej sygnatura kamieniarza: L. STANISZEWSKI / W RADOMIU

Mogiła Józefa Prendowskiego na cmentarzu w Mircu

W pobliżu kaplicy cmentarnej, znajduje się nagrobek LUDWIKA PRENDOWSKIEGO (1790 - † 1862) h. Korwin - ojca Józefa i Jana Prendowskich. Mogiła Jadwigi Prendowskiej znajduje się w Czyżowie Szlacheckim.

Z biegiem lat zmieniło się otoczenie mogiły Józefa Prendowskiego: na cmentarzu ubyło drzew, przybyło mogił. Obecnie pomnik nagrobny J. Prendowskiego otaczają tuje, zaś samo dojście od głównej alei jest nieco utrudnione.
Powyżej, na zdjęciu, przedstawiono stan z 27.X.2013 r.
góra strony

6. Tablica pamiątkowa na 150 rocznicę powstania.

W ramach obchodów 150. rocznicy powstania styczniowego przy alejce prowadzącej do Modrzewiowego Dworku w Mircu, został odsłoniety obelisk z pamiątkową tablicą. Podczas przeprowadzonych podniosłych uroczystości w dniu 27 października 2013 r. dokonano odsłonięcia pamiątkowej tablicy z udziałem Krystyny Prendowskiej, prawnuczki Jadwigi i Józefa Prendowskich. Następnie tablica została poświęcona przez proboszcza parafii Mirzec. Organizatorzy przygotowali szereg dodatkowych imprez towarzyszących dla przybyłych mieszkańców gminy Mirzec.

Na terenie podworskiego parku, przy alejce prowadzącej do Modrzewiowego Dworku "Prendowskich", pod pod okazem najstarszego wiązu w Polsce (wiek - ponad 300 lat), na utwardzonym podłożu został postawiony granitowy głaz narzutowy. Na obelisku zamocowano kamienną płytę z wykutym napisem:
Jest w duszy polskiej ukryty zakątek, /
Gdzie błądzą ciche lat umarłych cienie, /
Leży tam kamień grobowych pamiątek,/
A pod kamieniem krwawi się Wspomnienie. /
Artur Oppman (Or-Ot) /

1863 - 2013 /
W hołdzie /
bohaterom Powstania Styczniowego /
Obywatele Gminy Mirzec /
Mirzec, 27.10.2013 r.

Migawki z uroczystosci w dniu 27.X.2013 r.

Przemarsz pod obelisk z tablicą.

Na uroczystości w Mircu dotarł
powstańczy sztandar z muzeum w Wąchocku.

Uroczystości przy tablicy pamiątkowej.

Odsłonięcie tablicy z udziałem Krystyny Prendowskiej,
prawnuczki Jadwigi i Józefa Prendowskich powstańców 1863 r.

Poświęcenie tablicy pamiątkowej.

Warta honorowa przy tablicy.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 28-12-2014 , 02:58