ĆMIELÓW

Redakcję hasła uzupełniono
i zmieniono w sierpniu 2013 r.

1. Obelisk z 1863 r.

   Na cmentarzu przykościelnym postawiony jest kamienny obelisk zawierający szereg nieczytelnych dat oraz nazwisk. Można w części odczytać niektóre napisy:
1794 /   1861 /   1863 / POMNIK TEN WPIERW / NA RYNKU POSTAWIONY / JEST PAMIĄTKĄ 1863 r. / NA / PAMIĄTKĘ / WIEL. / JUBILEUSZU / 1900 - 1901 / 1854 - 1904

   Pierwotnie obelisk postawiony był w roku 1861 na Rynku, z inicjatywy proboszcza ćmielowskiego ks. Kacpra Kotkowskiego.

   Władze rosyjskie pisały do biskupa sandomierskiego:
... z przeprowadzonego w drodze administracyjnej śledztwa w przedmiocie wzniesienia w miesiącu wrześniu z. r. [1861 r.] krzyża na rynku w m. Ćmielowie ... w celu, jak można wnosić, nieprzyjaznym rządowi, okazało się, że krzyż ten został urządzony z ofiar dobrowolnych tamecznych i okolicznych mieszkańców na propozycję przejeżdżającej przez miasto nieznanej osoby i poświęcony przez umyślnie zaproszonego prob. z Kunowa ks. kan. Jana Dąbrowskiego w obecności 30 duchownych i licznie zebranego ludu....

   Ks. Jan Wiśniewski, który w latach 1901 - 1906 był wikarym w Ćmielowie, w opracowaniu Udział księży z djecezji sandomierskiej w powstaniu styczniowym 1863 r., tak przedstawia historię pomnika:
... w rynku, w pobliżu szosy, staraniem ks. Kotkowskiego stanął znacznej wysokości kopiec, na którym ustawiono kilkułokciowy kamienny obelisk na postumencie.
   Na szczycie umieszczono żelazny krzyż z takąż cierniową koroną i dwiema na krzyż złożonymi palmami. Na froncie pomnika widniało godło Ojczyzny, utracone w niewoli - ów orzeł Polski ...
   W okresie przedpowstaniowym do pomnika, na patriotyczne obchody, przybywały kompanie wiernych prowadzone przez księży z Ożarowa, Zawichostu, Opatowa, Ostrowca i Denkowa.
   [Moskale] ... pomnik kamienny, ustawiony na kopcu w rynku, zburzyli i kazali uprzątnąć, a że był poświęcony, więc ktoś przewiózł go na cmentarz przykościelny i złożył przy bramie. Lat 40 tak leżał, dopiero w 1903 r. ustawiłem ten pamiątkowy pomnik na cmentarzu w pobliżu zakrystji, jednak bez krzyża, bez palm i cierniowej korony ...

   W obecnym stanie pomnik jest nieczytelny i niezrozumiały dla odbiorcy.Może wskazana byłaby dodatkowa tablica informacyjna.

Napisy na obelisku (odczytać można przy powiększeniu zdjęcia).

góra strony

2. Kamienna figura NMP

   Przed wejściem do kościoła, na kamiennym postumencie, figura NMP.

   Na cokole jest napis:
z Dobrowolnych skła- / dek parafian / ĆMIELOWA / ta figura wystawio / na dnia 26 Lipca / 1864 roku.
   Figura została postawiona z inicjatywy ks. Jana Szpondrowskiego.

Ks. Jan Pacyfik Szpondrowski (1831 - † 1906) był reformatem z klasztoru w Solcu. W okresie powstania jest wikarym w Ćmielowie. Aktywnie uczestniczy w działaniach prowadzonych przez proboszcza ks. Kacpra Kotkowskiego. Już pod nieobecność plebana, z zebranych ofiar, 26 lipca 1864 r. wzniósł przed kościołem okazałą figurę NMP.
   Naczelnik powiatu kieleckigo tak charakteryzował postać księdza: "szkodliwy i politycznie nieprawomyślny, dlatego jest pod dozorem policji".
   Dla wyjaśnienia - przepisy o dozorze policyjnym określały, że ... będący pod dozorem nie mogą wyjeżdżać nawet w granicach swego powiatu bez paszportu, który im wydaje naczelnik powiatu ...    Zagraniczny wyjazd dla nich jest wykluczony. ($ 6e).
   Od roku 1880 ks. J. P. Szpondrowski był proboszczem w Kluczewsku. Zmarł w Kluczewsku 4/17 marca 1906 r.

góra strony

3. Tablica upamiętniająca ks. K. Kotkowskiego

W prezbiterium kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP (po lewej stronie) umieszczono dwie tablice z czarnego granitu, które upamiętniają postać ks. K. Kotkowskiego. Na górnej tablicy wyryto napis:
WIERNY / BOGU I OJCZYŹNIE

Poniżej druga tablica, na której, obok znaku krzyża i skrótu: Ś. P., umieszczono tekst:
* 1814 r. w Czerwonej Górze k. Ruszkowa / † 1875 r. w Antwerpii (Belgia) / KSIĄDZ KANONIK / KACPER KOTKOWSKI / PROBOSZCZ PARAFII ĆMIELÓW / Komisarz Pełnomocny Rządu Narodowego / oraz Naczelnik Cywilny woj. Sandomierskiego. / Nieugięty Bojownik Polskiego Ludu / w Powstaniu Styczniowym 1863 - 1864 roku. / TABLICĘ TĘ Z CZCIĄ / POŚWIĘCAJĄ RODACY / ĆMIELÓW 6.07.1986 r.

Ks. Kacper Kotkowski (1814 - 1875) należał do czołowych organizatorów i przywódców powstania styczniowego na terenie woj. sandomierskiego. Urodził się we wsi Czerwona Góra (parafia Ruszków), był synem gospodarza wiejskiego. Ukończył seminarium sandomierskie w 1836 r., został prefektem szkół sandomierskich. Proboszcz w Ćmielowie w latach 1844 - 1866, kanonik kapituły sandomierskiej.

W roku 1862 był inicjatorem zjazdu niższego duchowieństwa, na którym zgłoszono akces do Komitetu Centralnego, organizator licznych manifestacji, czynny w organizacji Czerwonych, mierosławszczyk. W roku 1863 pełnił funkcję naczelnika cywilnego woj. sandomierskiego i znajdował się przy Langiewiczu, po którego upadku czas jakiś przebywał w Galicji. Powraca i od października 1863 jest komisarzem woj. sandomierskiego i krakowskiego, współdziała z gen. Bosakiem. Zmienił całkowicie swój wygląd: przebrany był po cywilnemu, zapuścił wąsy.

Z początkiem 1864 r. w Galicji wydano List gończy:
... do ścigania Kacpra Kotkowskiego, o zbrodnię naruszenia publicznej spokojności w stan oskarżenia postawionego ...
Tenże jest z Czerwonej Góry, pow. opat., w Król. Pol. Rodem i aż do wybuchnięcia powstania polskiego był łacińskim proboszczem w Ćmielowie, pow. opt., w Kr.P. - ma 50 lat, średni wzrost, wątłą budowę ciała, owalną twarz, bladą cerę, ciemne krótkie włosy, niskie czoło, siwe oczy, mały nos, zwyczajne usta, mówi po polsku i po lacinie i nosił ubranie księskiego stanu.
Tego śledzić, w razie przydybania przytrzymać i pod pewną strażą do c. K. Sądu krakowskiego w Krakowie przystawić.

Kraków 8 lut. 1864 r.

   W kwietniu 1864 wyjechał za granicę. W Paryżu był członkiem Komitetu Reprezentacyjnego, czynny w emigracyjnym Stowarzyszeniu Księży, zamieszany w głośną sprawę fałszowania banknotów rosyjskich, został wydalony ze Szwajcarii, osiadł w Antwerpii, gdzie zmarł w nędzy i osamotnieniu.

   W. Zapałowski, który znał dobrze ks. K. Kotkowskiego z okresu przedpowstaniowego, jak i ze wspólnej działalności w powstaniu, tak przedstawia w swoich Pamiętnikach sylwetkę księdza:
... Sama fizjognomia ks. Kacpra Kotkowskiego miała coś w sobie, że wyróżniała go z tłumu i obudzała mimowolny szacunek i wiarę. Wzrostu miernego, silnie zbudowany choć szczupły. Oczy jasne, łagodne, lecz, gdy wpadł w zapał, to oczy te tak się zapalały, takiego nabierały życia i blasku, że kłamca i blagier, mimo woli wzrok spuścić musiał. Włosy krótko przystrzyżone, gęste, w ostatnich czasach mocno przypruszone siwizną, choć dopiero kończył rok pięćdziesiąty. Bardzo wykształcony, gdyż całe życie poświęcił książkom, studiując specjalnie historię, filozofię, dzieła ekonomiczne i.t.p.
   Jako kaznodzieja był niezrównany. Pochodził ze stanu włościańskiego, ale nie wypierał się swego urodzenia ...
   Był bożyszczem swych parafian, którzy ślepo co powiedział wierzyli. Wielkie miał także uznanie między arystokracją i szlachtą. ...
   W pierwszych chwilach manifestacji, całem sercem i duszą przyłączył się do Komitetu Centralnego, później do Rządu Narodowego, którego w okolicy był wyłącznym przedstawicielem. ...
   Dzielił dole i niedole tych wszystkich, którzy oddali się sprawie narodowej i ostatni z nich, widząc, że wszystko stracone, wyjechał prawie jednocześnie z Bosakiem zagranicę. ...

góra strony

4. Pomnik Bojowników o Miepodległość

Na rynku w Ćmielowie znajduje się okazały pomnik z bloków kamiennych, w formie kolumny.

   Na cokole, pod płaskorzeźbą orła, wykuty jest napis:
1795 / + / 1905 / BOJOWNIKOM / O NIEPODLEGŁOŚĆ / I SPRAWIEDLIWOŚĆ SPOŁECZNĄ / PAMIĘCI TYCH / CO W KRWAWYCH ZMA / GANIACH Z CARATEM / O ODZYSKANIE NIEPO / DLEGŁEJ POLSKI SWE / ŻYCIE W OFIERZE OD / DALI - STOWARZYSZE- / NIE BYŁYCH WIĘŹNIÓW / POLITYCZNYCH I ODDZ. / ZW. ROB. PRZEM. CHEM. / W 20-tą ROCZNICE ODZY- / SKANIA NIEPODLEGŁOŚCI / POTOMNYM PRZEKAZUJĄ / ĆMIELÓW 11-XI-1938

   Z drugiej strony pomnika, również pod płaskorzeźbą orła, wykuto napis poświęcony powstańcom 1863 roku:

1863 / + / 1905 / UCZESTNICY / POWSTANIA 1863 R / KS. KACPER KOTKOWSKI / ANTONI BUSZKIEWICZ / JAN MICHAŁOWSKI / JAN CIELECKI / STANISŁAW GROMEK / ANTONI SENDROWSKI

POLEGLI W WALCE / Z CARATEM / CZŁONKOWIE P.P.S. / 1905 R. / POCHYLSKI JÓZEF / ROŻALSKI FRANCISZEK / LECHOWSKI STANISŁAW / PIĘTA IGNACY / CIELECKI WILIAN / LISIKIEWICZ WŁADYSŁAW / ŚMIERZYŃSKI ROMAN / ORŁOWSKI WŁADYSŁAW / PIASECKI STANISŁAW

   Pomnik w Ćmielowie został odsłonięty w 20 rocznicę odzyskania niepodległości - w dniu 11 listopada 1938 r.

   Już w okresie przedpowstaniowym w Ćmielowie wokół tamtejszego proboszcza, ks. Kacpra Kotkowskiego, powstała silna i sprawnie działająca organizacja narodowa. Rezultaty tego działania były zauważalne. Krwawe demonstracje patriotyczno-religijne w Warszwie zostały w Ćmielowie upamiętnione poprzez postawienie kopca z krzyżem z koroną cierniową, o czym podano wczesniej, w pkt. 1 niniejszej prezentacji.

   Gdy zapadła decyzja o wybuchu powstania - dnia 15 stycznia 1863 r. Marian Langiewicz, powołany na naczelnika wojennego województwa sandomierskiego, przybył do Ćmielowa na spotkanie z ks. Kotkowskim, któremu powierzono funkcję naczelnika cywilnego województwa. W spotkaniu tym brali udział również członkowie miejscowej organizacji narodowej oraz grupa szlachty. Ustalono zasady ścisłej współpracy i współdziałania.

   W grupie organizatorów powstania styczniowego w Sandomierskiem i Opatowskim występował Franciszek Raciborski, ziemianin i urzędnik w fabryce Porcelany w Ćmielowie, ojciec Mariana , który urodził się 17 IX 1863 r. w Brzóstowej k/Ćmielowa (Na dzwonnicy kościoła parafialnego znajduje się tablica upamiętniająca wielkiego polskiego botanika, pioniera ruchu ochrony przyrody w Polsce. Raciborscy po upadku powstania musieli emigrować, osiedlili się w Krakowie).

   Na wezwanie proboszcza Kotkowskiego - naczelnika cywilnego województwa, kilka dni później do karczmy w Brzustowej dotarło ponad 300 sprzysiężonych, głównie z parafii ćmielowskiej. W pobliskich lasach, obok Czarnej Gliny, zostali częściowo uzbrojeni i przeszkoleni do walki z wojskiem rosyjskim. Pod dowództwem Kazimierza Kozickiego, rządcy z Mirca, mieli zaatakować rosyjski garnizon w Opatowie. Jednak Kozicki, realnie oceniając możliwości, uznał, że atak na uzbrojony Opatów, bez elementu zaskoczenia przeciwnika, nie ma żadnych szans powodzenia. Wybrał bardzo rozsądne rozwiązanie - poprowadził zebranych spiskowców do obozu Langiewicza w Wąchocku.

   Bezpośredni udział mieszkańców Ćmielowa w walkach powstańczych był zauważalny - np. już po bitwie pod Świętym Krzyżem w dniu 11 lutego 1863 r. na cmentarzu w Słupi Nowej zostali pochowani powstańcy - mieszkańcy Ćmielowa: Jan Bednarski, Paweł Granat, Józef Myśliński, Jan Wójcicki i Paweł Wójcicki (akt zgonu nr 66 z 1863 r.).

   W samym Ćmielowie, w miejscowym szpitalu, wg. raportu z 3 marca 1863 r. władz rosyjskich, na leczeniu przebywali powstańcy: Ignacy Darusz, Franciszek Muszyński, Stanisław Paczyk, Franciszek Wrzosek i Władysław Zawadzki (jak podał E. Fajkosz wg. APR zesp. 49 UNWOR ).

   Aktywna postawa ks. Kacpra Kotkowskiego, miejscowego proboszcza, zaowocowała stosunkowo znacznym udziałem mieszkańców Ćmielowa w powstaniu narodowym w latach 1863 - 1864. Gdy ks. J. Wisniewski w latach 1901 - 1906 pełnił tam posługę wikarego, opowieści parafian o udziale w powstaniu były bardzo żywe.

   W roku 1938, w 20 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, społeczeństwo Ćmielowa wystawiło w rynku pomnik, na którym przywołano pamięć o niektórych mieszkańcach Ćmielowa - uczestnikach walk powstania 1863 - 1864. Na pomniku wymieniono 6-ciu uczestników powstania styczniowego:

1. Ks. Kacper Kotkowski
sylwetkę naczelnika cywilnego województwa sandomierskiego przedstawiono w pkt. 3.

2. Antoni Buszkiewicz
notkę biograficzną podano przy nagrobku powstańca - w pkt. 7.

3. Jan Michałowski
notka biograficzna podana przy mogile powstańca - w pkt. 5.

4. Jan Cielecki
na cmentarzu zachowała się mogiła powstańca - pkt. 9

5. Stanisław Gromek
Urodził się ok. 1824 r. w Bodzechowie. Po okresie terminowania u szewca, został majstrem w tym zawodzie. Osiedlił się w Ćmielowie, gdzie otworzył swój zakład szewski. Wstąpił w związek małżeński z Zofią Józefą z Buszkiewiczów z Ćmielowa. Dn 1.IV.1864 urodził im się jedyny syn, który otrzymał imię Stanisław.
Wraz z grupą mieszkańców Ćmielowa przystąpił do powstania, był prawdopodobnie w oddziale prowadzonym przez Kozickiego. Ale nie znamy szczegółów jego udziału w działaniach zbrojnych. Wg przekazów rodzinnych - po upadku powstania powrócił do Ćmielowa, ale musiał się ukrywać przed policją. Wraz z dwoma innymi powstańcami ukrywał się pod Ćmielowem - na Glinkach. Zostali jednak zdradzeni i ujęci przez żandarmów. Wyrokiem sądu wojennego został skazany na zesłanie: przez kilka lat miał pracować w syberyskiej kopalni przykuty do taczek, a następnie czekało go dożywotnie osiedlenie na Sybirze. Po amnestii koronacyjnej cara Aleksandra III w roku 1883 uzyskał możliwość powrotu do Królestwa. Pozostał nadal na Sybirze. Nawet wysłany po roku 1885 ze specjalną misją rodzinną dorosły już jego syn Stanisław, nie zdołał namówić ojca do powrotu, otrzymał tylko podarki dla rodziny.
Ok. r. 1902 powrócił do Ćmielowa, zamieszkał u syna. Zmarł w Ćmielowie ok. r. 1904 i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Syn wyprowadził się z rodziną do Opatowa, ziemna mogiła Stanisława Gromka nie zachowała się do obecnych czasów.
Więcej danych biograficznych zawiera strona internetowa http://gadkowski.pl z której pobrano informacje dotyczące Stanisława Gromka.

6. Antoni Sendrowski
Z. Strzyżewska (Zesłańcy Powstania Styczniowego ... str. 131) podaje, że Antoni Sendrowski został skazany na Sybir (AGAD, ZGP, sygn. 11, k. 1438). Brak jest jednak innych danych biograficznych powstańca - zesłańca.

uzupełniono w lipcu 2012 r.

góra strony

5. Jan Michałowski

Na cmentarzu w Ćmielowie (od bramki wejściowej - w prawo ok. 30 m, w trzecim rzędzie od ogrodzenia) mogiła ziemna wygrodzona krawężnikiem z lastryko zawiera kamienny nagrobek z betonowym krzyżem. Od frontu nagrobka napis poświęcony jest MICHALINIE z Jarkiewiczów MICHAŁOWSKIEJ.

Mniej zauważalny jest napis od drugiej strony nagrobka:
Ś. P. / JAN / MICHAŁOWSKI / organista parafii Ćmielów

Jan Michałowski (1839 - 1923) urodził się w Ożarowie. Blisko 60-lat pełnił funkcję organisty w Ćmielowie. Był uczestnikiem powstania styczniowego. Prawdopodobnie, jak inni spiskowcy z Ćmielowa zgłasza się na miejsce zbiórki - do karczmy Brzustowej, następnie do obozu w lasach obok wsi Czarna Glina. Później pod komendą Kazimierza Kozickiego maszeruje do Wąchocka, do oddziału Langiewicza. Za udział w powstaniu był osadzony w więzieniu w Opatowie, a następnie był więziony w Dęblinie. Po odbyciu kary powrócił do Ćmielowa, gdzie nadal pełnił obowiązki organisty w miejscowym kościele.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Jan Michałowski, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 I 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1921 poz. 1447). Jego pogrzeb odbył się w asyscie honorowej wojska polskiego.

góra strony

6. KRZYŻ PAMIĘCI NARODOWEJ

   Na ścianie cmentarnej kaplicy Długoszewskich, utworzono KRZYŻ PAMIĘCI NARODOWEJ.

   Pod znakiem krzyża umieszczono grupę porcelanowych tabliczek inskrypcyjnych (charakterystyczny element na cmentarzu w Ćmielowie) upamiętniających m.in. poległych żołnierzy AK.

   W centralnej części znajduje się tabliczka z napisem:
Ś. P. / Ks. Kan. K. Kotkowski, ur. 6.01.1814, / proboszcz w Ćmielowie w lat. 1844-1866, / gorl. Dział. Powst. Styczniowego, kom. Rządu / Narodowego, Naczel. Cywilny Woj. Sand. / zm. na emigr. w Antwerpii w sierpniu 1873 r. / Jan Michałowski, dług. Organista w Ćmie- / lowie, uczestnik Powst. Styczniowego, / żył lat 84, zmarł 17.01.1923 r.

góra strony

7. Nagrobek Antoniego Buszkiewicza

Od bramy wejściowej cmentarza idziemy alejką nieco w lewo-skos, od głównej alei. Droga wyraźnie się wznosi. Na wysokości kaplicy cmentarnej skręcamy w prawo - i po kilkunastu metrach, pomiędzy katakumbami, dochodzimy do charakterystycznego kamiennego pomnika nagrobnego wykonanego w formie ściętego drzewa. Nagrobek, postawiony na ziemnej mogile wysypanej drobnymi kamykami, zwieńczony jest kamiennym krzyżem, stylizowanym na krzyż drewniany. Na bocznej ścianie nagrobka, tablica kamienna w formie zwoju papirusu, na której wyryto napis:
Ś. P. / JÓZEFA Z GRANATÓW / BUSZKIEWICZ / ŻYŁA LAT 70 / ZM. D. 13 - VII 1912 R. /
Ś. P. / ANTONI BUSZKIEWICZ / ŻYŁ LAT 72 / ZM. D. 16 - VII 1912 R. / POKÓJ ICH CIENIOM

Antoni Buszkiewicz, syn Jana i Julianny z Lisikiewiczów, urodził się ok. r. 1840 w znanej w Ćmielowie rodzinie Buszkiewiczów. Niewielki jest zasób informacji o jego udziale w powstaniu 1863 r. Został wprowadzony imiennie do grupy powstańców styczniowych na pomniku wzniesionym na Rynku w Ćmielowie. Prawdopodobnie do powstania styczniowego poszedł z dużą grupą spiskowców z Ćmielowa, którzy po zbiórce w karczmie w Brzustowej i obozowaniu w lasach, obok wioski Czarna Glina, pod komendą Kazimierza Kozickiego pomaszerowali do Wąchocka i tam dołączyli do wojsk Langiewicza.
   Brak jest informacji, aby bezpośredni udział w powstaniu, spowodował jakieś represje w stosunku do Antoniego Buszkiewicza. W posiadaniu potomków powstańca zachowały się nieco dokumentów z jego późniejszego okresu. Jest np. zeszyt z okresu 29.I./10.II.1873 - do kwietnia 1881 r. stanowiący Rachunek szczegółowy wydatków - A. Buszkiewicz, wraz z drugim powstańcem - Janem Cieleckim, działają w Dozorze Kościelnym, i szczegółowo zapisują wszystkie wydatki związane z reperacją miejscowego kościoła (zakup wszystkich materiałów, opłaty transportu oraz usług rzemieślniczych). Z Janem Cieleckim wykonują wspólnie również inne prace, jak to potwierdza Rachunek za sianie lasów na piaskach ... przez Jana Cieleckiego i Antoniego Buszkiewicza wystawiony w r. 1894 (sprzedaż sadzonek drzew). Zachowały też jego zapisy relacjonujące wydarzenia 1905 r. w Ćmielowie.
   Należał do szanowanych gospodarzy - obywateli Ćmielowa, co może potwierdzać jego kandydowanie na posadę sędziego gminnego w Ćmielowie, w powiecie opatowskim, w V gminnym okręgu sądowym, o czym pisała Gazeta Radomska w nr 53 w dn. 16 (28) czerwca 1889 r. Ks. Jan Wiśniewski, który w latach 1901 - 1906 był wikarym w Ćmielowie, w opracowaniu Udział księży .. wspomina postać Antoniego Buszkiewicza..
   Zmarł w Ćmielowie dnia 16 lipca 1912 r. w trzy dni po zgonie małżonki. Zostali razem pochowani na miejscowym cmentarzu parafialnym.

wprowadzono w lipcu 2012 r. korzystając z materiałów
praprawnuczki powstańca - Marii Podsiadło (z Kielc)

góra strony

8. Nagrobek ks. Antoniego Rokickiego

Na cmentarzu, za kaplicą cmentarną z Krzyżem Pamięci Narodowej, idąc dalej główną aleją 40 m. po prawej stronie, postawiony kamienny nagrobek zwieńczony postacią Chrystusa na kamiennym krzyżu.

Na ścianie bocznej, od strony alejki, upamiętniona jest postać ks. Antoniego Rokickiego:
Ś. P. / X. ANTONI ROKICKI / PRZEZ 44 LATA / PROBOSZCZ ĆMIELOWSKI / UR. 18 CZER. 1822 R. / ZM. 1 STYCZ. 1910 R. / REBUISCAT IN PACE.

   Na frontowej ścianie nagrobka upamiętniona jest postać ks. Stanisława Różalskiego (zdjęcie), zmarłego w r. 1914, oraz matka księdza Rokickiego - Maryanna Rokicka.

Ks. Antoni Rokicki, ur. 10.06.1822 r. w Zaklikowie, wyświęcony w 1847 r. przez 20 lat był wikarym w Oleksowie.
   W okresie powstania wspierał ruch powstańczy w rejonie Oleksowa. Dobry patriota - tak określano księdza.
   Od 1866 r. przez 44 lata był proboszczem w Ćmielowie, został kanonikiem sandomierskim.

góra strony

9. Pomnik nagrobny Jana Cieleckiego

Od nagrobka ks. Rokickiego idąc dalej ok. 30 m. główną aleją, również po prawej stronie, obok dorodnej brzozy, postawiony jest okazały pomnik kamienny w formie kolumny. Na ścianie bocznej postumentu obecnie mało czytelny napis:
Ś. P. / JAN CIELECKI / Żył lat 55 / zm. d. 22 Listop. / 1900 r. / pokuj jego duszy.

Niżej znajduje się mało zauważalny napis:
GRÓB / RODZINY / CIELECKICH

Na ścianie bocznej pomnika, od strony alei, wykuto napisy:
Ś. P. / BOGUMIŁA MASŁOWSKA / ŻYŁA LAT 36 UMARŁA D. 25 WRZEŚNIA / 1936 R.

Ś. P. / MALWINA CIELECKA / ŻYŁA LAT 72 / UMARŁA D. 12 PAŹDZIERNIKA / 1920 R. / Ś. P. / STANISŁAW MASŁOWSKI / ŻYŁ LAT 62 / UMARŁ D. 24 LISTOPADA / 1930 R.

Jan Cielecki urodził się ok. 1845 roku, był ćmielowskim stolarzem. Niewielki jest zasób informacji o jego działalności w okresie powstania. Prawdopodobnie, tak jak Gromek czy Buszkiewicz, 18-letni Jan został zaprzysiężony w oddziale Kazimierza Kozickiego w lasach pod Czarną Gliną, a następnie wyruszył do wojska Langiewicza w Wąchocku.
Zachowało się nieco informacji z okresu późniejszego - razem z Antonim Buszkiewiczem działa w Dozorze Kościelnym parafii Ćmielów. Wykonuje dla potrzeb kościoła szereg prac stolarskich. I razem z Buszkiewiczem sadzili las na piaskach w roku 1894.
Zmarł w Ćmielowie 22.XI.1900 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Pamięć o jego udziale w powstaniu styczniowym zachowała się - 28 lat po śmierci, został upamiętniony na wzniesionym pomniku na Rynku w Ćmielowie.

wprowadzono w lipcu 2012 r.
góra strony

   Na cmentarzu w Ćmielowie podobno dawniej była mogiła zbiorowa 19 żołnierzy powstania 1863 r. Ks. Jan Wiśniewski w roku 1907 (Dekanat Opatowski) tak lokalizował mogiłę: w narożniku cmentarza, po lewej od wejścia, była kaplica grobowa Małachowskich.
... Na lewo zaś od kaplicy leży 19 uczestników powstania 1863 r.

   Wskutek uderzenia pioruna, kaplica uległa zniszczeniu, pozostał po niej ślad w postaci tablicy pamiątkowej z czerwonego piaskowca, umieszczonej w murze cmentarnym (zrekonstruowana w 1991 r. przez rzeźbiarza Gustawa Hadynę).
   O mogile powstańców już w okresie międzywojennym wiadomości były nikłe. W piśmie z 10 marca 1927 r. wójt Gminy Ćmielów informował Dyrekcję Robót Publicznych w Kielcach:
...według otrzymanych pogłosek na cmentarzu grzebalnym w Ćmielowie podobno jest pochowanych kilku uczestników powstania z 1863 r., lecz mogiły ich nie są znane i żadnych krzyży i pomników niema; w księgach parafialnych danych o nich niema i nikt z żyjących starszych mieszkańców gminy dokładnych informacji wskazać nie może.
   W miejscu zbiorowej mogiły powstańców - od dawna nastąpiły nowe pochówki.

góra strony

10. Kaplica z poł. XIX w.

   Przy ulicy Zamkowej (blisko szosy) stoi murowana kaplica domkowa z pierwszej połowy XIX w.
   Wg. miejscowej tradycji - pod kapliczkę pochowany jest powstaniec kościuszkowski, zabity przez żołnierzy rosyjskich.
   W okresie powstania styczniowego kapliczka dawała schronienie powstańcom roku 1863.
   Później wykorzystywana była również podczas wydarzeń 1905 r. Pod kamienna posadzką bojowcy PPS wykopali kryjówkę. Wchodziło się do niej po odsunięciu płyt. Nie tylko przechowywano tam broń, ale także służyła za sypialnię.
   Informacje te potwierdza Jadwiga Wajsowa, emerytowana bibliotekarka i działaczka PPS. Jej matka korzystała z tej skrytki po jednej z akcji miejscowej bojówki.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 27-12-2014 , 06:51